Downcycling is het proces waarbij een materiaal na recycling wordt omgezet in een product van lagere kwaliteit, waarde of functionele toepassing dan het oorspronkelijke materiaal. Hoewel het materiaal behouden blijft, gaan bepaalde eigenschappen zoals zuiverheid, sterkte, kleur, of voedselgeschiktheid verloren. Downcycling is daarmee nog steeds een vorm van recycling, maar met een verlies aan kwaliteit of toepassingsmogelijkheden.
Het begrip staat tegenover upcycling, waarbij de waarde of toepassing van het materiaal juist wordt verhoogd. Downcycling is veelvoorkomend bij gemengde, vervuilde of moeilijk te sorteren afvalstromen.
Voorbeelden van downcycling
- Gerecycled gemengd plastic dat wordt verwerkt tot bermpaaltjes, pallets of parkbankjes
- Oud papier of karton dat niet meer geschikt is voor printpapier, maar wel voor eierdozen of wc-papier
- Gemengd textiel dat wordt vermalen tot isolatiemateriaal of vulling
- Glas van verschillende kleuren dat wordt gebruikt in asfalt of glasbeton
- Metaalschroot dat door onzuiverheden niet meer geschikt is voor hoogwaardig constructiemateriaal
Hoewel het materiaal behouden blijft, gaat de waardevolle toepassing ervan vaak verloren.
Hoe ontstaat downcycling?
Downcycling ontstaat vooral wanneer:
- Het oorspronkelijke materiaal moeilijk of niet zuiver is te scheiden
- Er sprake is van vermenging van verschillende grondstoffen (bijv. multilayers, blends)
- Additieven, kleurstoffen of verontreinigingen de kwaliteit beïnvloeden
- De recyclingmethode zelf zorgt voor afbraak van materiaaleigenschappen (bijv. bij meerdere recyclingscycli)
- De economische waarde van hoogwaardige recycling te laag is
Soms is downcycling de enige optie om een materiaalstroom niet te verbranden of storten.
Toepassingen
- Recycling van gemengd kunststof tot buitenmeubilair of tegels
- Textielrecycling tot akoestisch vilt of matten
- Papiervezels die meerdere keren worden hergebruikt en uiteindelijk worden afgevoerd naar laagwaardige toepassingen
- Verwerking van samengeperste restfracties tot RDF-brandstof
Voordelen
- Beter dan verbranden of storten: materiaal blijft in gebruik
- Kan een nuttige toepassing hebben in de openbare ruimte of bouw
- Vaak energiezuiniger dan productie met virgin materiaal
- Houdt materiaal langer in de keten
- Geschikt voor reststromen die anders onbruikbaar zouden zijn
Aandachtspunten
- Materiaal verliest eigenschappen en waarde
- Beperkte of eenmalige hergebruikopties
- Kan een ‘end-of-life’ oplossing zijn in plaats van echt circulair
- Niet alle downcyclingproducten zijn recyclebaar
- Risico dat bedrijven kiezen voor downcycling i.p.v. hoogwaardige recycling
Samengevat
Downcycling is een vorm van recycling waarbij het materiaal na verwerking wordt ingezet in een toepassing van lagere kwaliteit of economische waarde. Hoewel het materiaal niet verloren gaat, is er sprake van degradatie in bruikbaarheid. Downcycling verlengt de levensduur van grondstoffen, maar vormt vaak de laatste stap vóór verbranding of verwijdering in de kringloop.